■ چالش‌های ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی

چالش‌های ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی
■ هزینه‌ی ایمنی کارگاه، کم‌تر از یک‌درصدِ هزینه‌ی‌ پروژه
■ ارتباط «اسم و رسم» سازندگان با ایمنی

تأمین ایمنی جزو حقوق اساسی همه‌ی افرادی است که به‌نحوی با کارگاه‌های ساختمانی مرتبط هستند و در مجاورت این کارگاه‌ها عبور و مرور، زندگی و کار می‌کنند. در این میان، با وجود ضوابط کافی در این حوزه، وضعیت ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی چندان رضایت‌بخش نیست و هرچند انگشت‌شماری از کارفرمایان به این موضوع مهم توجه دارو آن را رعایت می‌کنند، در بیش‌تر این کارگاه‌ها به دلایلی همچون اجتناب از صرف هزینه‌های اولیه و بهرهمندی از سودهای زودگذری که از این محل نصیب سازندگان می‌شود، الزامات ایمنی نادیده گرفته می‌شوند.

بر این اساس، مسئله این است که مهمترین دلایل عدم رعایت ایمنی در کارگاه های ساختمانی چیست و چه نهادی باید متولی حل این مسئله باشد؟

ارتباط اسم و رسم سازندگان با ایمنی

در همین رابطه دبیر انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان در پاسخ به اینکه سازندگان تا چه حد به رعایت ایمنی در کارگاه‌ها توجه می‌کنند گفت: اکثر سازندگان شرکتی که دارای اسم و اعتبار و جزو انجمن‌ها هستند و بیشتر به‌عنوان انبوه‌ساز و سازنده فنی و اجرایی فعالیت می‌کنند، علاقه‌مندند تا مباحث ایمنی را رعایت کنند. چون حادثه‌های بعدی بسیار آنها را دچار دردسر می‌کند و هزینه ها و معضلاتی که بعدها در اثر وقوع حوادث برای آنها به‌وجود می‌آید، قطعا بسیار بیشتر از هزینه ای است که در همان ابتدای ساخت پروژه برای تامین تجهیزات لازم برای ایمنی صرف می کنند.

جعفر قرائتی ستوده در گفت وگو با مجله «ساختمان» همچنین درخصوص اینکه کدام سازندگان به رعایت ایمنی توجه نمی‌کنند گفت: بیشتر سازندگان شهری و بخشی هم بسازوبفروش‌ها شامل این گروه هستند که اسم و رسم تولیدکننده مسکن را ندارند، یعنی ثبت شده نیستند.


عدم پذیرش فرهنگی در بین‌ نیروی کار

وی درخصوص مهم‌ترین دلایل عدم رعایت ایمنی از سوی سازندگان گفت: مشکل اینجاست که این‌ مسئله در بین نیروی انسانی جا نیفتاده و چندان به آن ‌توجه و رعایت نمی‌کنند. یعنی حتی با وجود ارائه لوازم ایمنی مثل کفش، کلاه و کمربند به نیروی کار، از آنها استفاده نمی‌کنند و بیشتر باید در این بخش فرهنگ‌سازی شود. یعنی حتی گاهی اگر نیروی کار آن را الزامی کند، سازنده مجبور به استفاده و رعایت می‌شود.

قرائتی ستوده تاکید کرد: برای تامین ایمنی در کارگاه‌ها بیشتر باید روی فرهنگ‌سازی در بین نیروی انسانی کار شود تا به این باور برسند که این الزامات به نفع و برای حفظ جان آنهاست. چون اصولا کارگران معتقدند که متخصص هستند و امکان ندارد که از ارتفاع پرت شوند. اما وقتی حادثه ای برای آنها رخ می‌دهد، افسوس می‌‌خورند.

وی با اشاره به اهمیت بالای ایمنی در کارگاه‌ها و میزان رعایت آن گفت: اصول ایمنی در کارگاه‌های بزرگ رعایت و روی آن برنامه ریزی می‌شود و حتی محصول ایمنی دارند. در کارگاه‌های شهری حتی مسئول ایمنی و بهداشت یعنی مسئول HSE و مجریان باید به صورت مکتوب به شهرداری معرفی شوند. البته مدتی است که مسئله مجری را زیرسوال برده‌اند و این مطلب لوث شده، ولی اگر نماینده HSE برای پروژه‌ها معرفی نکنیم، جلوی پروژه را می‌گیرند. درنتیجه قطعا سازندگان و مهندسان به این موضوع واقفند و اکثرا دوره های لازم را سپری می‌کنند و در شرکت‌ها افراد و گروهی برای این مسئولیت وجود دارند. نیروها و کارگاه‌ها هم بیمه‌‌های خاص می شوند.

هزینه عدم رعایت ایمنی بیشتر است

وی در پاسخ به اینکه شما به عنوان یک سازنده مسکن تا چه حد به رعایت اصول ایمنی در کارگاه ساختمانی توجه می کنید گفت: من توجه بسیار زیادی به رعایت مسائل ایمنی می‌کنم و حتی دوره آن را گذرانده و از کنفرانس‌ها و سمینارهای مرتبط مدرک آن را گرفته‌ام تا اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشم. من به عنوان مجری حقوقی نظام مهندسی، اجبار به رعایت ایمنی و معرفی HSE دارم و به‌گونه‌ای نیست که نخواهیم الزامات ایمنی را در پروژه رعایت نکنیم.

قرائتی ستوده در این راستا تشریح کرد: اولین مسئله در شروع احداث ساختمان، کاربرد تجهیزاتی نظیر کفش ایمنی، کلاه، کمربند و دستکش است که هر نیروی کار لازم دارد و باید استفاده کند. همچنین هر کاری باید با تجهیزات خود نه با استفاده از تجهیزات سنتی قدیمی انجام ‌شود. علاوه بر این در هر طبقه‌ای آب و برق به صورت جداگانه در دسترس باشد و لازم نباشد که کابل را پائین بیندازند، چون خطر اتصال برق وجود دارد. هم‌چنین در قسمت‌هایی مثلا آسانسور، راه‌پله و جنب طبقات که خطر پرت شدن وجود دارد، حتما باید حفاظ و داربست خاص موجود باشد.

وی ادامه داد: چراکه درصورت وقوع حادثه تبعات ناشی از عدم رعایت آن بیشتر اذیت‌کننده و هزینه‌بر و مسائل آن برای سازنده بسیار سنگین است. برای مثال اگر کارگری از ارتفاع پرت و اتفاقی برای او بیفتد، کل کارگاه دچار معضل می‌شود. یعنی ذهن بقیه کارگران مشغول و ‌توجه‌ آنها به کار کمتر می‌شود و درنتیجه بهره‌وری آنها پائین می‌آید.

رعایت نکردن ایمنی هیچ صرفه اقتصادی ندارد

این صنعتی ساز بیشترین حوادث در کارگاه‌های ساختمانی را مربوط به آتش‌سوزی ناشی از عدم رعایت اصول جوشکاری دانست و افزود: همچنین به دلیل عدم رعایت اصول ایمنی، برق‌گرفتگی در کارگاه‌ها زیاد شده و در مراحل بعدی پرت شدن از ارتفاع و سقوط تاورکرین جزو بیشترین حوادث است.

وی در پاسخ به اینکه صرفه اقتصادی حاصل از عدم رعایت ایمنی که نصیب سازنده می‌شود، چقدر است گفت: هیچ صرفه‌ای در این بخش وجود ندارد و مسئله اصلی نبود فرهنگ است. چراکه سازندگان درصورت عدم رعایت این الزامات، اتفاقا باید هزینه‌های بیشتری هم متحمل ‌شوند. لذا متاسفانه فرهنگ آن وجود ندارد. یعنی وقتی جوشکار روی اسکلت راه می‌رود و تذکر می‌دهیم که کفش ایمنی بپوشد، بهانه می آورد که نمی‌تواند با آن راه برود. ولی در بعضی کارگاه‌ها الزاماتی وجود دارد. مثلا از آنجایی که حوادث کارگاهی مخصوصا در بخش‌هایی که ساختمان تاور دارد، بسیار مسئله‌ساز می‌شود، بیمه تاورها اجباری و الزامی است و همچنین حضور متخصص تاور اجباری است و در صورت تخطی جریمه دارد.

هزینه ایمنی کارگاه، کمتر از یک درصد هزینه‌ پروژه

علاوه بر این رئیس انجمن صنفی انبوه‌سازان استان سیستان و بلوچستان با بیان اینکه صرفه اقتصادی حاصل از عدم توجه به اصول ایمنی در کارگاه های ساختمانی بسیار ناچیز است گفت: با یک برآورد می‌بینیم هزینه‌ای که برای ایمنی کارگاه پرداخت می‌شود، در مقابل کل هزینه‌های پروژه، بسیار ناچیز و کمتر از ۱درصد است؛ ولی اینکه چرا با این مسئله به صورت ریشه‌ای برخورد نمی‌شود، مشخص نیست.

محمدحسن چمنی در گفت وگو با «صما» افزود: اگرچه هزینه‌ اولیه تامین ایمنی ساختمان هم بسیار ناچیز است، اما چون برخی از کارفرمایان یاد گرفته‌اند که تا جای ممکن باید صرفه‌جویی و از هر گوشه‌ای هزینه‌ها را کم کنند، از مصالح غیراستاندارد استفاده می‌کنند؛ در نقشه دست می‌برند و مصالح بی‌کیفیت‌ خریداری می‌کنند.

به گفته وی، بسیاری از خودروها و وسایط نقلیه فاقد بیمه هستند و به صورت غیرقانونی تردد می‌کنند؛ اما وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، مالکان خودرو تازه متوجه می‌شوند که در مقابل عدم پرداخت مبلغ ناچیز بیمه، باید هزینه گزافی بپردازند و در بخش ساختمان هم دقیقا این مسئله صدق می کند.

رعایت ایمنی برای سازنده درآمد به همراه دارد

چمنی درخصوص میزان رعایت اصول ایمنی در فرآیند ساخت و تولید مسکن گفت: امروز براساس تجربه ۳۰ ساله خود به این نتیجه رسیده‌ام که رعایت ایمنی نه تنها هزینه ندارد، بلکه درآمد دارد و به‌نفع سازنده است و او را از بسیاری از هزینه‌های پیش‌بینی نشده رها می‌کند.

وی ادامه داد: بنابراین براساس تجربیاتی که در طول سال‌های حرفه‌ای دارم و شاهد حوادث ساختمانی در این مدت بوده‌ام، از ابتدا اصل را روی ایمنی می‌گذارم و عملا هزینه آن را پیش‌بینی می کنم. یعنی علاوه بر بیمه کردن پروژه، عوامل هم‌جوار مثل خودروهای پارک شده در کوچه و راننده لودر را هم بیمه می‌کنم؛ چون اگر در حین کار حادثه ای برای او یا دیگران پیش بیاید، کارفرما مقصر است.

وقتی یک سازه نگهبان قوی را در پروژه پیش بینی می کنم، ممکن است درابتدا کارفرما و مشاور ناراضی باشند، اما وقتی بعدها آن مصالح‌ را آزاد کرده و می‌فروشند و مجددا استفاده می‌کنند، متوجه می‌شوند که هزینه‌ای برای آن صرف نکرده‌اند. بلکه فقط هزینه ای را برای مدتی در پروژه به امانت گذاشته‌اند و دوباره برداشت کرده‌اند.

رشد توجه به بیمه و ایمنی

این انبوه ساز در عین حال درباره میزان رعایت ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی از طرف انبوه سازان عنوان کرد: اصولا با توجه به اینکه پروژه های انبوه‌سازان، هر کدام بیش از سه‌هزار مترمربع است و براساس دستورالعمل جدید، باید یک مسئول ایمنی در کارگاه حضور داشته باشد و همچنین یک مدیر فنی برای کارگاه معرفی شود، در حال حاضر مسئله ایمنی نسبت به گذشته پیشرفت کرده و با مسئولیت‌هایی که وزارت کار تعیین کرده، سازندگان حتی افرادی را باید معرفی کنند که آموزش ایمنی ببینند و ما این کار را انجام داده‌ایم.

وی ادامه داد: در این حوزه برخی افراد تحصیلات و مدارک مرتبط دارند و در کارگاه به‌عنوان مسئول ایمنی معرفی می‌شوند. همچنین از سوی سازمان نظام مهندسی هم بر این مسئله تاکید و کنترل می‌شود. یعنی ناظرانی که از طرف نظام مهندسی معرفی می‌شوند، نظارت کامل و جامع بر این قضیه دارند و ایمنی نسبت به گذشته بیشتر رعایت می‌شود.

چمنی با بیان اینکه در پی بروز مسائل حقوقی در حوادث ساختمانی، در برخی موارد کارفرما به‌عنوان مقصر شناخته شده است افزود: از طرفی گاهی هر سه بخش یعنی کارفرما، پیمانکار و ناظر با میزان مسئولیت مختلف متهم شده‌اند و دادگاه به تخلف آنها رای داده است، به همین دلیل اکنون بیشتر به این قضیه زیاد توجه می‌شود و توجه به بیمه و ایمنی بسیار افزایش یافته است.

هزینه، عامل اصلی بی‌توجهی به رعایت ایمنی

وی درخصوص دلایل بی‌توجهی به رعایت ایمنی گفت: این مسئله ناشی از تحمیل هزینه است. چرا که رعایت یک‌سری مسائل نظیر کنترل و رعایت ایمنی، حصارکشی کارگاه، به ظاهر هزینه‌بر است و توجه به این موارد نیاز به هزینه‌های اولیه دارد.

این انبوه ساز با انتقاد از اینکه هیچ نهاد متولی در حین شروع به‌کار در رابطه با ایمنی وجود ندارد گفت: متاسفانه اداره کار تا مقطعی این مسئولیت را می‌پذیرد. سازمان نظام مهندسی وقتی که اجرای پروژه آغاز می‌شود و شرایط اجرایی آن شکل می‌گیرد، تازه وارد عرصه می‌شود و نظارت می کند. شهرداری پروانه را صادر می‌کند و فقط نظارت دور و عالیه بر این قضیه دارد.

شرکت‌های بیمه، بهترین گزینه برای تولی‌گری

وی در پاسخ به اینکه چه نهادی باید مسئول حل این مشکل باشد گفت: شرکت‌های بیمه در این قضیه ذی‌حق‌تر و ذی‌نفع‌تر هستند. درواقع شرکت‌های بیمه‌ که چشم بسته وصرفا براساس طول و عرض و سطوح و ارتفاع پروژه، آن را بیمه می‌کنند، باید دستورالعمل ایمنی بدهند و کنترل کنند. یعنی کارشناسانی از بخش نظام مهندسی، شهرداری یا هر بخش دیگری مثل اداره کار داشته باشند که روند اجرا را کارشناسی و اعلام کنند. برای مثال اگر رعایت ایمنی در کارگاهی کم باشد، پس حق بیمه را باید افزایش دهند. در اینجا کارفرما ناگزیر سطح ایمنی کارگاه خود را بالا می‌برد تا هزینه کمتری برای بیمه پرداخت کند. به همین دلیل بیمه‌ها می‌توانند در این قضیه فعال‌تر برخورد کنند چون ذی‌نفع‌تر هستند.

چمنی با بیان اینکه کارفرما وقتی پروژه را بیمه می‌کند، خاطرجمع است که هر مشکلی به وجود بیاید، پول آن را بیمه می‌پردازد تاکید کرد: اما مسئله جان انسان‌ها و مشکلات و گرفتاری‌هایی که بعدها در اثر بی توجهی به ایمنی پروژه به‌وجود می‌آید، بسیار مهم‌تر از هزینه است.